03_2017 Odpowiedzialność karna skarbowa członków zarządu spółek kapitałowych

Zmiany legislacyjne w zakresie prawa podatkowego, jakie zostały wprowadzone w ciągu ostatniego roku jednoznacznie wskazują na główny cel Ministerstwa Finansów jakim jest uszczelnianie systemu podatkowego oraz poprawa ściągalności podatków, przy jednoczesnym zaostrzaniu kar za nieprzestrzeganie przepisów prawa podatkowego. Poza zmianami przepisów planowana jest też intensyfikacja kontroli podatkowych.

Jak wynika z wypowiedzi przedstawicieli Ministerstwa, kontrole te winny być wzmożone szczególnie w dużych podmiotach, nierzadko skupionych w grupach kapitałowych oraz działających z reguły w formie spółek kapitałowych.

Spółki kapitałowe (czyli spółki akcyjne oraz spółki z o.o.) w przeciwieństwie do spółek osobowych, stanowią odrębny podmiot praw i obowiązków, i posiadają osobowość prawną, także na gruncie prawnopodatkowym. Oznacza to, że rolę podatnika pełni wyłącznie spółka.

Jednocześnie jednak konstrukcja polskiego prawa karnego skarbowego, w tym także katalog kar powoduje, że odpowiedzialność mogą ponosić wyłącznie osoby fizyczne (nie zaś osoby prawne). Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym (dalej:KKS) kary stosowane za popełnienie przestępstwa to: grzywna, kara ograniczenia wolności oraz kara pozbawienia wolności. Jednocześnie kodeks przewiduje szeroki wachlarz środków karnych, takich jak:

1. dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;
2. przepadek przedmiotów;
3. ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów;
4. przepadek korzyści majątkowej;
5. ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku korzyści majątkowej;
6. zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub

zajmowania określonego stanowiska;

1. podanie wyroku do publicznej wiadomości;
2. pozbawienie praw publicznych.

W konsekwencji, za ewentualne przestępstwa oraz wykroczenia skarbowe popełniane przez spółki kapitałowe mogą odpowiadać także członkowie zarządu zgodnie z art. 9 § 3 KKS, zgodnie, z którym jak sprawca odpowiada także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi osoby prawnej.

Sprawę dodatkowo komplikuje fakt, że członkowie zarządu są uprawnieni do podejmowania wszystkich czynności tzw. zwykłego zarządu. Przez pojęcie to, z uwagi na brak definicji legalnej zwykło się rozumieć wszelkie czynności podejmowane w toku normalnej działalności gospodarczej spółki. Jakkolwiek zakres ten jest ściśle związany z charakterem działalności spółki, można z całą pewnością stwierdzić, że sporządzanie oraz podpisywanie rozliczeń podatkowych spółki mieści się w granicach czynności zwykłego zarządu.

W tym kontekście brak precyzyjnego podziału obowiązków w ramach działalności spółki może doprowadzić do przedstawienia zarzutów członkom zarządu spółki kapitałowej w miejsce osoby faktycznie podejmującej decyzje skutkującą nieprawidłowościami w rozliczeniach podatkowych. W praktyce skutkuje to możliwością podniesienia zarzutu popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego przez członka zarządu.

Członkowie zarządu spółek kapitałowych są szczególnie narażeni na zarzuty popełnienia następujących czynów:

1. podanie nieprawdy, zatajenie prawdy lub nie dopełnienie obowiązku zawiadomienia o zmianie danych, w składanych deklaracjach lub oświadczeniach, którego skutkiem może być uszczuplenie należności podatkowych
2. nieprowadzenie lub nieprzechowywanie księgi (rachunkowej, podatkowej) we właściwym miejscu,
3. nierzetelne albo wadliwe prowadzenie księgi,
4. nieterminowa wpłata podatku przez płatnika,
5. uchybienie w zakresie zgłoszenie identyfikacyjnego bądź aktualizacyjnego.

O ile większość z tych czynności jest zagrożona wyłącznie karą grzywny, to w przypadku nieterminowych wpłat podatku przez spółkę kapitałową jako płatnika możliwe będzie także nałożenie kary pozbawienia wolności.

W celu zmniejszenia ryzyka ponoszenia odpowiedzialności karnej skarbowej słusznym krokiem wydaje się sztywne określenie zakresu obowiązków poszczególnych osób pełniących funkcje kierownicze w spółce w postaci np. wewnętrznych regulaminów, uchwał, czy też określenia tego zakresu w umowie o pracę lub umowie cywilnoprawnej (np. w kontrakcie menedżerskim) zawartej z członkiem zarządu. Ponadto właściwe wydaje się wprowadzenie odpowiednich mechanizmów kontroli pozwalających zmniejszyć ryzyko uchybień na gruncie prawa podatkowego.

Zapraszamy do kontaktu:

Michał Zwyrtek –starszy menedżer, podatki, PwC

mail

Radoslaw Baraniewicz – menedżer, podatki, PwC

mail

Olga Jedrzejewska - konsultant, podatki, PwC

mail